Avishistorien Verdalsbilder Verdal kommune
1948  Avisutklipp       Stiklestad kyrkje og andre kyrkjelege tilhøve i Verdal. (framhald)             Tilbake
 
I 1655 fekk Stiklestad kyrkje  altertavle, som er bygt av ein frå den tid kjent treskjærar,
Johan Bilthugger Ho er som dei fleste frå den tid barokk stil.
Dei som har skyn på det seier at ho ikkje er av dei beste han har bygt.

For arbeidet fekk han 80 Rd. Tavla vart måla av Johan Hanssen
Contrafeyer for ei godtgjering av l00 Rd. Men dei opphavelege fargane
som høvde etter stilen er no gøymt under eit lag kvitmåling
med gull. Dette vart gjort i 1869 -70 av den svenske målaren Erik
Walne, som har fare fram på same måten med fleire altertavlor i
Trøndelag og vidare utover. Han har likevel havt så stor pietet for
målarstykka i dei opne felta, at han har spara dei, men sett opp sine
eigne laust utanpå dei andre. Dei ophavelege "vengene" tok han også
bort og sette i staden noko som slett ikkje høvde.
Heldigvis fans dei gamle på mørkeloftet, og er no å sjå i våpenhuset.

Omlag på same tid fekk kyrkja 5 pulpiturer, høgstoler som
dei vart kalla. Desse var for lensherren og hans frue, samt for bispen,
fogden og presten. Seinere fekk oberst Reiehwein på Trones
bygt ein stol for eige rekning på nordre vegg. Likeså Rasmus Ågesen
Hagen på Maritvold. Enno var det ein privat stol i det sør-
vestlege hjørnet. Han hadde ein serskilt opgang og vart kalla "Lyngsstolen",
da han vart nytta av oberst Sehultz på Nord-Lyng. Da
han døde i 1808, vart ikkje opgangen halde i stand, og vart riven
ned i 1827. Dei som no vilde leige stolen fekk gå gjennom orgelstolen

Oberst Reiehwein var ugift, eigar av Trones gård og noko anna jordgods på Ymse stader i Verdal.
Om stolen hans i kyrkja står det: Han lot i Stiklestad kirke bygge
på den nordre veg en prektig stol med særskilt opgang fra den nordre side av kirken med den regation
at den skulde høre kirken til, og hvo som efter hans dager vilde
benytte samme stol skulde årlig betale til kirken 2 riksdaler (om
lag kr. 3,20) og ligeså til Verdals fattige 2 riksdaler. Reiehwein
gav også til kyrkja ein messehagel av svart fløyel med eit svært
krusifiks av sølv på ryggen og det Relehweinske våpen: en pansret
arm som held en drueklase. Denne sølvptata med våpenmerket vart ein gong
i tida teki av messehagelen og sett på låket av eln sølvdåse til å
gøyme altarbrød i. Messehagelen er no restaurert og brukt i høgtidelege høve.
Reiehwein fekk løyve til å sette opp eit likkapell
på nordre sida av koret. Da han døde i 1718, vart liket hans lagt i ei eikekiste med prynad av forsølva
massing og sett inn i kapellet.

I 1768 selde kyrkjeeigaren Sivert Flett kapellet til oberstløytnant L. D. Klüver på Bjartnes med
"reservation for Reiehweins kiste". Då Klüver og kona døde, vart dei og sette inn der.
Huset vart etter den tid ikkje halde i stand og i 1867 var det så
falleferdig at det måtte rivast ned. Dei 3 kistene vart gravlagt det huset stod.
Over desse gravene er det sett minnetavler i murveggen.

I 1722 bygde Rasmus Ågesen Hagen eit nytt sakristi som han gav til kyrkja. --Over inngangsdøra
til dette står desse bokstavane : RAASH SODN og årstalet 1722.
Dette er forbokstavane til hans eige og kona sitt namn, ho heitte Siri Olsdatter Ness.
Dei mange turistar som fer der forbi, prøver utan resultat å få ei meining ut av dette.
Det verste er at mange trur dette årstal tyder alderen på kyrkja.

På begge langveggene er det ei rad med bilete frå bibelsoga, i alt 30 felter.
Det er måla på tre og er frå siste halvparten av sekstenhundretalet. Det er mykje truleg at
som sume har halde fram at dette skulle tjene 2 fyremål - som dekorasjon
og for å syne til under katekisasjonen og religionsundervisninga
som da gjekk for seg i kyrkja i samband med gudstenesta.
Presten eller klokkaren sa føre og borna tok det opp til dei kunde del.
Lærebok hadde dei sjølvsagt ikkje bruk for, da dei ikkje fekk oplæring i å lesa i bok.

Som dei fleste gamle kyrkjor var taket tekt med tjukk furuspon. Men i 1721 var det så falleferdig
at det måtte vølast, og då vart det tekt med kromstein. På koret låg det spon under
steinen helt til 1920, da vart det lagt nytt undertak på heile kyrkja.
Dette vart lagt på den gamle som er tilskapa med øks og fastgjort med trenaglar.
Etter den lange krig med Sverige var Fredrik den 4. i stor pengeknipe og måtte sjå seg om etter
inntekter til den tome statskassa. Millom anna eigedomar som staten rådde
over var også kyrkjone. Desse vart no med jordegods, tiende og andre rettigheter selt
under offentlig auksjon. I 1723 vart alle kyrkjone i Verdal selt på denne måten til Rasmus A. Hagen
Med undatak av Nord-Noreg og byane, gjekk alle kyrkjone ved dette leitet over på private hender.
Bispar, prestar, offiserar og proprietærar kjøpte en eller fleire under føresetnad av at dei
skulde gi gode rentar for pengane. Men dei fleste vart skuffa da inntektene i mange høve ikkje
vart nok til å halde huset i stand. Kyrkjone kom til å gå i handel frå den ene
til den andre til det i 1795 vart kjøpt opp av bøndene i kvart sogn. I 1880 åra vart "kirkekjøpa"
innløyst av sokna som no eig kyrkjone.  Stiklestad kyrkje tok soknet over frå 1. januar 1888.

Etter Trondhjems adresseavis vart det fyrste orgelet i Stiklestad vigsla i 1776. Det vart bygt
av Gotfried Heinrie Gloger, som døde her i 1779, 68 år gammel. Han var sikkert også den fyrste
organist, da han ved det leite som er nemnt både som orgelbygger og organist.
Med stadig stemming og vøling var det i bruk til 1907, da vart det bygt et nytt orgel av Adolf Fosnes.
Da dei vilde ha eit førsterangs orgel til Olsok- høgtida i 1930, vart dette selt, og nytt orgel på
22 stemmer frå Jørgensens orgelfabrikk,Oslo, kom i staden.

I 1812 var det eit hengjande hår at Stiklestad kyrkje skulde ha vorte rive ned. Prost Brandt klager
over at ho er for mørk og "alldeles for liden til at rumme kun
den halve del av de klrkesøgende", Da Halle kyrkje var falleferdig,
gjer han framlegg om i rive Stiklestad kyrkje og byggje en ny som er stor nok
for begge kyrkjelydande. Det ser ut som dette på det næraste var
avgjort før, idet Brandt seier: "For den upartisk dømmende er det innlysende
at den er både ubekvem og upassende til Forsamlingshus og i en Forfatning der skynder
på dens Nedbrydelse - en Sag hvorom samtlige Almue en gang var enig, og er hvilken herved
findes nedlagt enhver enkelt Mands Tilståelse. Men stemningen har forandret sig, jeg vil sige
at Mangel på at de mestendels indser det rette, eller at Uvilje for den gode sag.
Med deres forandrede Beslutning må søges Tidernes Vanskelighed, da man også i andre
Ting får hjelpe sig som man kan, vil man også undvære dette. Stiklestads
Almue har derfor mellem sig vedtaget, og allerede forrige År i juli Måned påbegyndt at
reparere deres kirke, som gjør det ubilligt at stemme for stansning av samme. Den bliver dette uagtet
ei bekvem og kan kun vindes for Almuen en Tiid av nogle år inden den måtte nedbrytes."
Heldigvis har da den gamle kyrkja fått stå i fred, og ikkje har det vore planer om å rive ho seinare heller.
Det som den gongen vart gjort av almuen var vel dei mest turvande reparasjoner.

(Tekstgjenkjenning med Adobe Acrobat 8.1)
  

 


Jørgens klippearkiv. Dette sto i I&V den 27/4-1948x .
Sti: Avisutklipp/

free hit counter